شروع طرح ملی و فراگیر گونه شناسی بومی سروده های ایران در دانشگاه شیراز - مجله سرگرمی

چه شد که شما به فکر چنین طرحی برای قطب علمی افتادید؟

فرهنگ و ادب عامه، یکی از شاخه های مهم ساختار فرهنگی و اجتماعی هر ملتی ست. مردم فرهنگور ایران نیز گنجینه های ارزشمندی از آثار عامه دارند که احتیاج به ثبت و ضبط و بازشناسی دارند. در جای جای این سرزمین پهناور قصه ها، افسانه ها، شعرها، آیین ها و باورهایی وجود دارند که هر کدام بخشی از فرهنگ و اندیشه این مردم را بازنمایی می نمایند.

ادبیات رسمی گذشته ما با همه ارزش های انکارناپذیر آن، ادبیاتی نخبه گرا بوده و به دلیل همین نخبه گرایی و رسمیتی که داشته، ادبیاتی فاخر، فخیم و مزیّن بوده است. متون ادبی هرچه فاخرتر، فخیم تر و مزیّن تر می شده، ارزشمندتر به شمار می آمده است. اما بخشی دیگر از ادبیات ما ادبیاتی ست غیررسمی که از دل توده های مردم می جوشیده و در بند تزیین و تکلف نبوده است. این بخش از ادبیات، در طول تاریخ، به بهانه غیررسمی بودن آن، همیشه به حاشیه رانده می شده و از کانون توجه بسکمک از سخن سنجان بیرون می رفته است.

8

به همین منظور ما در سال 1396 طرح شعرپژوهی فرهنگ عامه را در قالب یک قطب علمی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نوشتیم و با پی گیری هایی که داشتیم، آن را به تصویب وزارت علوم رساندیم. یکی از برنامه های این قطب، تدوین، تألیف

پرداختن به ادب و فرهنگ عامه و ادبیات بومی، یعنی بازسازی چشمه ها، یعنی لایروبی قنات ها، یعنی به سازی رودخانه ها.

و انتشار سلسله کتاب هایی ست که به معرفی توصیفی بومی سروده های مناطق مختلف ایران می پردازد.

به نظر شما این آثار که مربوط به گذشتگان بوده در شرایط معاصر، مناسب دنیای امروز ما هم می تواند باشد؟ به نظر شما نوعی برگشت به گذشته نیست؟

پرسش بسیار خوبی کردید. درست است. گذشتگان در زمان خودشان زیسته اند و دنیا خودشان را داشته اند. امروز ما در زمانی دیگر زندگی می کنیم و دنیای دیگر - با همه بایستگی ها و نبایستگی هایش - ساخته ایم. بنابراین باید فرزند زمان خویشتن بود. اما پرداختن به آثار گذشتگان و پاسداری از آن ها، هرگز به معنای بازگشت به گذشته و ماندن در آن جا نیست. گردآوری، بازشناسی و آنالیز علمی بومی سروده های گذشته، یعنی توجه به سرمایه های ملی که از نیاکانمان بازمانده است. فرهنگ و ادب عامه میراثی ارزشمند است که از گذشتگان به ما رسیده است. ما نباید همچون فرزندان ناخلف خانواده ای ثروتمند که ارث پدری شان را به سادگی به آتش می کشند و بر باد می دهند، این میراث گرانمایه را به دست فراموشی بسپاریم.

اگر ادبیات را آیینه ای برای بازنمایی بخش هایی از زندگی گذشتگان بدانیم، ادب عامه آیینه ای زلال تر، روشن تر و شفاف تر است؛ زیرا فرهنگِ عامه بسکمک از ناگزیری های فرهنگ رسمی را نداشته و کمتر گرفتار سانسور شده است.

فرهنگ یک کشور اگر مانند دریایی جاری باشد، این دریا از برهم آیی آب های چشمه ها و نهرها و رودهای کوچک و عظیمی پدید می آید که از نواحی مختلف به این دریا سرازیر می شوند. اگر آن چشمه ها نجوشند، اگر آن نهرها بخشکند، اگر آن رودخانه ها کم آب شوند، دیگر دریا هم دریا نخواهد ماند. دریا هم لاغر خواهد شد و دریا هم خواهد خشکید. پرداختن به ادب و فرهنگ عامه و ادبیات بومی، یعنی بازسازی چشمه ها، یعنی لایروبی قنات ها، یعنی به سازی رودخانه ها. تا زندگی جریان یابد؛ تا نشاط لازم برای رشد

هر موضوعی که به گونه ای به بومی سروده ها مربوط بگردد به قطب ما هم مربوط است.

و اعتلای فرهنگ پدید آید. و در واقع یعنی کمک به جریان زندگی.

با این توصیفات شما در قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه چه اهدافی را دنبال می کنید و چه برنامه هایی دارد؟

هر موضوعی که به گونه ای به بومی سروده ها مربوط بگردد به قطب ما هم مربوط است. هدف کلی ما فراهم آوردن زمینه های گوناگون پژوهشی و علمی برای شناختِ شایسته ی بخشی از ادب عامه یعنی همین بومی سروده های مناطق و اقوام مختلف ایران و بازیابی نقش این عناصر فرهنگی در هویت ملی است.

منظور دقیق شما از بومی سروده چیست؟

منظور ما از بومی سروده ها شعرهایی هستند که معمولا سرایندگانی ناشناس آن ها را در روزگاران گذشته، آفریده اند. سپس سر زبان های مردم جاری شده اند و زبان به زبان چرخیده اند و به صورت های گوناگون درآمده اند. بنابراین بومی سروده ها محصول مشترک ذوق جمعی اند و از لابه لای آن ها می توان بسکمک از رویاها، آرمان ها، آرزوها و شایست و نشایست های مردم را دریافت و بازشناخت. ما امروز صدها گونه شعر عامه داریم که احتیاجمند گونه شناسی و توصیفند. مانند ترانه های ناز و نوازش، لالایی ها، ترانه های کار، سرودهای شادی، اشعار سوگ، تغزل های عاشقانه مردمی، جنگ نامه ها و حماسه های مربوط به عامه و مانند آن ها. همه این ها در حوزه کار ما در شعرپژوهی ادب عامه قرار می گیرند.

از برنامه های قطب قرار شد برایمان بگویید.

ما برنامه های مختلفی را در فعالیت های قطب داریم. برای مثال همزمان چندین برنامه را به موازات هم پی گرفته ایم و پیش می بریم. ابتدا نرم افزاری را با قابلیت جستجوهای گوناگون طراحی و فراوری نموده ایم که پژوهشگران فرهنگ عامه می توانند به صورت برخط (آنلاین) اطلاعات بومی سروده ها را در آن نرم افزار

صدها گونه شعر عامه داریم که احتیاجمند گونه شناسی و توصیفند.

بارگذاری نمایند تا کم کم یک بانک عظیم بومی سروده ها فراهم گردد.

در این نرم افزار اجزا و مشخصات هر بومی سروده به تفکیک وارد می گردد؛ مثلا: نام بومی سروده، متن آن با آوانگاری، قالب و وزن شعر، موضوع شعر، مأخذ شعر، شیوه اجرا، سازهایی که با این شعرها همراهی می نمایند و موارد دیگر. همزمان برنامه نشست های تخصصی و کارگاه های آموزشی داریم تا پژوهشگران فرهنگ عامه با شیوه های علمی گردآوری، طبقه بندی و توصیف بومی سروده ها آشنا بشوند.

در کنار این برنامه ها یک برنامه جامع مهمی داریم که به آن اشاره کردم. یعنی طرح گردآوری، تدوین و انتشار بومی سروده های گوناگون سراسر کشور. این مجموعه با همکاری پژوهشگران گرامی ادب عامه در سراسر کشور صورت می پذیرد. این کتاب ها با هدف معرفی شعر عامه ایران و با روشی علمی و نسبتا هماهنگ (بر اساس شیوه نامه) تدوین می شوند. در هر کدام از کتاب های این مجموعه یا بومی سروده های یک منطقه یا یک استان به صورت توصیفی، طبقه بندی و گونه شناسی می گردد و یا گونه ای شاخص از بومی سروده ها در یک آنالیز همه جانبه بازشناسی می گردد. قطب علمی با مدیر محترم نشر خاموش به یک توافق و تفاهم رسیده است که این مجموعه کتاب ها با طرحی هماهنگ، همچون دانشنامه ای توصیفی - تحلیلی با موضوع شعر عامه ایران در جلدهای مختلف منتشر بگردد. به همراه هر کتاب یک لوح فشرده نیز منتشر می گردد تا شیوه خوانش و اجرای این سروده ها نشان داده گردد.

خوشبختانه تا به امروز با بیش از 15 نفر از پژوهشگران فعال این حوزه به نتیجه رسیده ایم که 13 نفر از آن ها قرارداد سه جانبه را امضا نموده اند. چند اثر از این مجموعه هم یا داوری شده و در مرحله ویراستاری است و یا در حال داوری است. بقیه هم در

کتاب ها با هدف معرفی شعر عامه ایران و با روشی علمی و نسبتا هماهنگ (بر اساس شیوه نامه) تدوین می شوند.

حال اجرا و آماده سازی است.

پژوهشگران محترمی که تا به امروز قرارداد تالیف را امضا نموده اند ، این عزیزان هستند:

سرکار خانم فرشته آلیانی؛ با موضوع آنالیز بومی سروده های گیلکی و طالشی

دکتر غلامرضا بهرام پور؛ با موضوع چهاربیتوهای جلگه جام

دکتر سیدبرزو جمالیان زاده؛ با موضوع آنالیز و تحلیل بومی سروده های کهگیلویه و بویراحمد

دکتر عبدالغفور دنیا دیده؛ با موضوع بومی سروده های بلوچی

جناب آقای حسن نژاد؛ با موضوع گونه شناسی شعر عامه استان مازندران

دکتر راضیه رستمی؛ با موضوع گونه شناسی بومی سروده های استان بوشهر

دکتر حسن روشان؛ با موضوع گونه شناسی شعر کرمانجی

دکتر حمید سفیدگر و دکتر شهریار حسن زاده؛ با موضوع آنالیز بومی سروده های آذربایجان

دکتر علی سهراب نژاد؛ با موضوع گونه شناسی بومی سروده های استان ایلام

دکتر سیدحسین طباطبایی؛ با موضوع تحلیل بومی سروده های استان سمنان

دکتر مینا مساعد؛ با موضوع جنگ نامه های جنوب

دکتر اسدالله نوروزی؛ با موضوع گونه شناسی بومی سروده های استان هرمزگان

دکتر محمدرضا صرفی؛ با موضوع بومی سروده های استان کرمان

دوستان دیگری هم هستند مانند جناب دکتر پارسا در حال آنالیز چگونگی اجرای این طرح در مناطق مختلف کردستان هستند و ان شاءالله با این عزیزان هم به زودی به تیجه نهایی خواهیم رسید.

ساختار قطب علمی شما چگونه است؟

قطب علمی از یک هسته هفت نفره، از استادان دانشگاه شیراز و دانشگاه های دیگر تشکیل شده است. همکاران محترم دیگری نیز ما را در این راستا همراهی می نمایند. من در همین جا اجازه می خواهم از همراهی اعضای محترم هسته این قطب یعنی سرکار خانم دکتر منیژه عبداللهی و آقایان: دکتر نصرالله امامی و دکتر سید احمد پارسا

قطب علمی از یک هسته هفت نفره، از استادان دانشگاه شیراز و دانشگاه های دیگر تشکیل شده است.

که از استادان دانشگاه های دیگر هستند و نیز آقایان: دکتر محمدحسین کرمی، دکتر اکبر نحوی و دکتر اکبر صیادکوه که از استادان دانشگاه شیراز هستند، صمیمانه سپاسگزاری کنم. اما سپاس ویژه خودم را تقدیم می کنم به دوست گرامی و استاد محترم جناب آقای دکتر حسن ذوالفقاری که بسیار همدلانه و مهربانانه از ابتدای طرح قطب تا همین امروز به گونه ای پی گیر با ما همراه بوده اند و در همه امور همیشه دستگیری نموده اند. اگر همراهی های ایشان نبود، بسکمک از این فعالیت ها سرنوشت نامعلومی داشت. همراه ارجمند دیگرمان سرکار خانم دکتر الهام خلیلی هستند که به تازگی در بخش تدوین و تألیف کتاب های قطب همراه ما هستند و یکی از دانشجویان محترم دکتری بخش فارسی دانشگاه شیراز، جناب آقای سعید خسروپور نیز در صندلی کارشناس قطب در اجرای برنامه ها ما را کمک می دهند که از همه این عزیزان ممنونم.

در انتها اگر سخن دیگری هست که لازم می بینید، بفرمایید.

من در انتها ضمن سپاس از شما، از پژوهشگران محترم در سراسر کشور دعوت می کنم تا اگر در حوزه بومی سروده ها، مشغول پژوهشی هستند یا انتها نامه و رساله ای نوشته اند، و علاقه مندند تا اثرشان در این مجموعه کتاب هایی که در حال آماده سازی ست، قرار بگیرد، اثرشان را برای آنالیز و انتشار، به نشانی الکترونیکی این قطب ارسال فرمایند. و اگر کسانی را می شناسند که در شعرپژوهی فرهنگ عامه فعالند به دبیرخانۀ این قطب معرفی فرمایند. امیدوارم با همکاری همه علاقه مندان به فرهنگ مردم، بومی سروده های مناطق مختلف میهن عزیزمان به گونه ای شایسته گونه شناسی، چاپ و منتشر بگردد.

یادآور می گردد: نشانی الکترونیکی قطب علمی شعر پژوهی: [email protected] و نشانی پستی: شیراز چهار راه ادبیات بخش فارسی دانشگاه شیراز، قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه است.

datapad.ir: دیتاپد | مجله فناوری و تخصصی رایانه

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران